اندوموتور

سؤالات رایج همکاران و دوستانی که می‌خواهند کار درمان ریشه خود را ارتقا بدهند، خرید سیستم روتاری و اندوموتور روتاریاست. اولین سؤال هم این است که از چه سیستمی شروع کنیم و آیا باید موتور اندو هم بخریم یا نه. در پاسخ به این سؤالات یک جواب کلی وجود دارد و این است که سیستم‌های روتاری تاثیرات شگرفی بر سرعت و کیفیت درمان ریشه در سال‌ها اخیر داشته‌اند ولی واقعیت این است که این سیستم‌ها در چارچوب اصول دانش اندودنتیکس قبلی بوده و چارچوب‌های این دانش را جابجا نکرده‌اند. معنی آن این است که اگر شما در اصول اندو ضعیف هستید، روتاری نه تنها به شما کمکی نخواهد کرد، بلکه مشکلات جدیدی هم برایتان تولید خواهد کرد! اصول اولیه تهیه حفره دسترسی، آناتومی کانال‌ها، پاکسازی مکانیکال و شیمیایی و اخذ سیل آپیکالی و کرونالی مستقل از بحث اینسترومنت هستند. ولی در صورتی که اصول را بلد باشیم، تکنولوژی کمک زیادی به ارتقای کیفی درمان‌های ما خواهد کرد. موتورهای روتاری اندو هم در این راستا، کیفیت درمان‌های ریشه ارائه شده توسط دندانپزشکان را می‌توانند که ارتقا بدهند. آن‌چه در پایین می‌خوانید مشاهدات و تجربیات شخصی نگارنده را به عنوان یک متخصص اندو در برمی‌گیرد و بالطبع سلیقه و ترجیح شخصی هم در آن به عنوان تورش (Bias) حضور دارد!

با چه سیستم روتاری شروع کنیم؟

انتخاب سیستم‌های روتاری در بازار متنوع امروز کاملاً سلیقه‌ای است الزاماً برای استفاده از فایل روتاری به موتور اندو احتیاج ندارید و می‌توانید به یک هندپیس کم سرعت مخصوص سیستم روتاری مثلاً یک هندپیس 1:64 بسنده کنید (در بازار به آن به طور مصطلح سرآنگل مخصوص روتاری می‌گویند). هر سیستم فایلی که انتخاب می‌کنید سلیقه‌ای است اما حتماً باید انتخاب شما از یکی از برندهای شناخته‌شده باشد و نه کپی‌های چینی یا کره ای یا … از سیستم‌های فایل روتاری اوریجینال انتخاب کنید. ساخت آلیاژ و طراحی فایل‌های روتاری تکنولوژی بسیار پیشرفته ای را می‌طلبد و شرکت‌های محدودی در دنیا صاحبان این تکنولوژی‌ها هستند. کپی‌های سایر کشورها اکثراً نمی‌تواند حائظ ویژگی‌های محصولات این شرکت‌ها باشد. برای شروع شاید سیستم‌هایی که تعداد فایل کمتر و باتوالی مشخص دارند، کار شما را راحت کنند. امروزه بیشتر شرکت‌های شناخته شده در بازار چنین سیستم‌هایی را به بازار عرضه کرده‌اند.

موتورهای الکتریکی روتاری یا هندپیس‌های متصل شونده به ایرموتورها؟

وقتی از سیستم‌های روتاری استفاده می‌کنید، این انتخاب پیش می‌آید که فایل‌های روتاری را روی چه چیزی استفاده کنید. با هندپیس‌ها (به طور مصطلح آنگل روتاری متصل شونده به ایرموتور) یا موتورهای الکتریکی روتاری اندو (اندوموتورها). هندپیس‌های اندو با سرعت پایین متصل شونده به ایرموتور (سرآنگل روتاری!)، سرعت پایین تری نسبت به سرآنگل‌های معمولی دارند. انواع ناخنکی و دگمه‌ای دارند به اندوموتورهای الکتریکی هم هندپیس متصل می‌شود که اصطلاحاً به آن Low-Speed Handpiece روتاری می‌گویند ولی تورگ کاهش یافته آن متفاوت از انواع متصل شونده به ایرموتور است.

از نظر تکنیکی یا عملکردی تفاوتی بین استفاده از این دو در نتایج درمان شما وجود ندارد. در کشور امریکا هم خیلی از دندانپزشکان از آنگل‌های روتاری متصل شونده به ایرموتور به جای اندوموتور ها استفاده می‌کنند؛ اما چند نکته و تفاوت ظریف بین استفاده از این دو وجود دارد:

استفاده از اندو موتورها راحت‌تر است و زودتر در آن مهارت پیدا می‌کنید و اوایل کار هم که مهارت ندارید، کمتر نگران شکستن فایل هستید. این دستگاه‌ها اغلب برای سیستم‌های فایل‌های مختلف قابل تنظیم هستند و سرعت و تورگ قابل اتظیم دارند.
هندپیس‌ها (سرآنگل) های متصل شونده به ایرموتور، با توجه به فشار کمپرسور شما ممکن است عملکرد متفاوتی نشان‌دهند. سرعت و تورگ آن‌ها ثابت است. نوع معمول این هندپیس‌ها، سرآنگل‌های روتاری 1:64 می‌باشد (پروتیپر، هیرو،Mtwo،K3 و بیشترفایل‌های معمول دیگر) ولی برای بعضی فایل‌ها که نیاز به سرعت بالاتری برای استفاده دارند باید از سرآنگل های 1:32 استفاده کنید (مثلاً فایل Race). برخی فایل‌ها هم هندپیس (سرآنگل روتاری) اختصاصی خود را دارند (مثلاً فایل رسیپروک). به علاوه انواع با تورگ قابل تنظیم محدود هندپیس هم در بازار موجود است (مثلاً شرکت آنتوژیر). توجه کنید که موارد اشاره شده متفاوت از اندولیفت های هستند که حرکات رسیپروکیتینگ داشته و فایل دستی می‌خورند و با توجه به کارایی کم، به هیچ وجه موضوع صحبت این مطلب نیستند.

هندپیس‌های اندومتصل شونده به ایرموتور (سرآنگل‌های روتاری) مانند سرآنگل‌های معمولی (هندپیس‌های با دور پایین) و توربین‌ها (هندپیس‌های با دور بالا) نیاز به روغنکاری و نگهداری دارند. از اصابت سر آن‌ها به زمین باید پیشگیری شود و نیاز به سرویس دوره ای دارند. در مورد سری‌های متصل شونده به اندوموتورهای برقی هم همین نگهداری‌ها و روغنکاری‌ها مورد نیاز است.
اندوموتورها هم نیاز به هندپیس دارند که اکثراً روی خود دستگاه به فروش می‌رسد؛ اما هندپیس‌های برخی اندوموتورها اختصاصی بوده و فقط برای آن دستگاه هستند.
صدای اندوموتورها کمتر است و حین کار با آن‌ها آرامش بیشتری دارید. بیشتر اندوموتورها از فناوری AutoReverse بهره می‌برند؛ یعنی زمانی که تورگ از میزان استاندارد بیشتر شد، در جهت معکوس برگشت می‌کنند که احتمال شکستن فایل را کم می‌کند. ولی به این معنی نیست که با کسب تجربه در استفاده از هندپیس‌های متصل شونده به ایرموتور که فاقد اتوریورس هستند، الزاماً بیشتر قرار است فایل بشکنید.

اندوموتورها گران تر هستند. در انواعی از آن‌ها باطری‌آن‌ها بعد از مدتی ممکن است خراب شود. نگهداری آن‌ها پرهزینه است و ممکن است قطعات دستگاه و هندپیس دستگاه با توجه به اختصاصی بودن به راحتی قابل تعمیر نباشد. از این رو گارانتی و پشتیبانی دستگاه اهمیت زیادی دارد. ولی هندپیس‌های متصل شونده به ایرموتور در تعمیرات صرفاً از چارچوب تعویض کارتریج و بلبرینگ تبعیت می‌کنند و کم خرج تر هستند.

موتورهای ایمپلنت هم با توجه به تنظیم تورگ و سرعت، با هندپیس مناسب می‌توانند به جای اندوموتور استفاده شوند. به علاوه موتورهای ایمپلنت دوکاره یا تنظیم اختصاصی فایل‌ها هم وجود دارند ولی با توجه به اصطحلاک، قیمت این دستگاه‌ها وملاحظات ایزولاسیون، استفاده از این دستگاه‌ها به عنوان اندوموتور منطقی نیست. برخی موتورهای اندو کاربرد چندگانه دارند. مثلاً بسیاری از موتورهای اندو سرعت‌های محدوده آنگل‌ها (هندپیس‌های سرعت پایین) معمولی را هم پشتیبانی می‌کنند و استفاده از گیتس یا پیزوریمر با آن‌ها ممکن است. به علاوه برخی سیستم‌ها (مانند سیرونا پاکت اندوموتور)، سرعت‌های بالا در محدوده 19200rpm را هم ساپورت می‌کنند!

اندوموتورها انواع مختلفی دارند. بیشتر این اندوموتورها حرکات چرخشی کامل (چرخش 360 درجه فایل) را ارائه می‌کنند؛ اما برخی انواع جدیدتر موجود در بازار، حرکات رسیپروکیتینگ (برای دو فایل Reciprpc و WaveOne) دارند. فلسفهٔ حرکت رسیپروکیتینگ (نیمه چرخشی) متفاوت که اندولیفت‌های سابق (با فایل‌های دستی) بوده و موافقین و مخالفینی دارد. ولی آنچه که مسلم است این روش برای بسیاری از موارد درمان از کارایی بالایی برخودار بوده و در مطالعات زیادی بررسی وتائید شده است و در کلینیک برای کیس‌های زیادی قابل استفاده می‌باشد؛ اما اینکه آیا این سیستم‌ها در آینده اندودانتیکس نقش ایفا خواهند کرد، فعلاً زود است که نظر قطعی بتوان داد.

اندوموتورها انواع مختلفی دارند. بیشتر این اندوموتورها حرکات چرخشی کامل (چرخش 360 درجه فایل) را ارائه می‌کنند؛ اما برخی انواع جدیدتر موجود در بازار، حرکات رسیپروکیتینگ (برای دو فایل Reciprpc و WaveOne) دارند. فلسفهٔ حرکت رسیپروکیتینگ (نیمه چرخشی) متفاوت که اندولیفت‌های سابق (با فایل‌های دستی) بوده و موافقین و مخالفینی دارد. ولی آنچه که مسلم است این روش برای بسیاری از موارد درمان از کارایی بالایی برخودار بوده و در مطالعات زیادی بررسی وتائید شده است و در کلینیک برای کیس‌های زیادی قابل استفاده می‌باشد؛ اما اینکه آیا این سیستم‌ها در آینده اندودانتیکس نقش ایفا خواهند کرد، فعلاً زود است که نظر قطعی بتوان داد.

این چند نکته را هم در خرید اندوموتورها در نظر بگیرید:

– گارانتی و پشتیبانی دستگاهی که می‌خرید اهمیت زیادی دارد. حتی برخی مارک‌های معروف اندوموتوری که شما ممکن است خریداری کنید، به علت فقدان نمایندگی مستقیم در ایران ممکن است پشتیبانی نداشته باشد و در صورت خراب شدن یک قطعه، به دردسر بیفتید.(در ایران متاسفانه شرکت ها هر قدر که در فروش دستگاه به شما توامندند، در پشتیبانی دستگاههای فروخته شده ضعیف هستند!)

– دستگاه‌های چند کاره (مانند دستگاه‌هایی که متصل به آپکس لوکیتورند یا دستگاه‌هایی که چند سیستم را مانند گوتای تزریقی، اولتراسونیک و … باهم دارند) دستگاه‌های خوبی هستند. ولی یک قانون کلی در خرید تجهیزات دندانپزشکی وجود دارد که خرید هردستگاهی را مجزا انجام دهید. اگرچه این نوع خرید گران‌تر هم ممکن است تمام شود، ولی باعث می‌شود در صورت خرابی هر کدام از دستگاه‌ها، کارتان لنگ آن یکی نماند!

– امروزه تکنولوژی‌های ساخت فایل‌های روتاری ارتقای چشمگیری یافته است. شرکت‌های سازنده حتی برای شماره‌ها و درصدهای مختلف تیپر فایل‌ها، تورگ‌ها و سرعت‌های دقیق‌تری پیشنهاد می‌دهند که با استفاده از اندوموتورها، این مشخصات قابل اعمال است.

– آنچه مسلم است، برآیند خروجی استفاده از تکنولوژی‌ها باید ارائه یک درمان باکیفیت ریشه با کمترین احتمال خطا باشد. اگرچه تکنولوژی‌های موجود در بازار امروز بسیار متنوع هستند، اما انتخاب از بین آن‌ها نیاز به بررسی خروجی کلینیکی آن‌ها و تأثیر محسوس آن‌ها بر درمان دارد و صرف ظاهر پیشرفتهٔ یک ابزار و رنگ و لعاب آن، تأمین‌کننده این نیاز نیست.